İÇ KONTROLÜN TARİHÇESİ
İç kontrolün gündeme gelişi 1970’lerin ortalarında Amerika’da Watergate savcısının konuya dikkat çekmesi ile olmuştur. Watergate araştırmalarının sonucunda 1977’de ana teması iç kontrol olan “Yabancı Yolsuzluk Kanunu” (Foreign Corrupt Practices Act) yürürlüğe girmiştir. Bu Kanun, 1980’lerin başındaki kontrol ortamı ve iç kontrol süreci üzerinde artan ilginin temelini oluşturmuştur. Daha sonra, 1985 yılında Hileli Mali Raporlama ile ilgili Treadway Komisyonu olarak da bilinen Ulusal Komisyon kurulmuş ve Komisyon tarafından Hileli Mali Raporlama konusunda bir rapor yayımlanmıştır. Bu raporda kontrol ortamı ile davranış ve yetki standartlarına vurgu yapılmış, iç kontrol kavramı için ortak bir anlayış ve kapsayıcı bir çerçeve oluşturulması ihtiyacı ile destekleyici kurumlara çağrıda bulunulmuştur. Komisyonun bu çağrısı sonucunda Destekleyici Kurumlar Komitesi COSO oluşturulmuştur. COSO mevcut kaynaklardaki iç kontrol ile ilgili eğilimleri birleştirerek etkinliğin değerlendirilmesi için geniş kapsamlı ve pratik kriterler geliştirmiştir. 1992’de yayımladığı “İç Kontrol – Bütünleşik Çerçeve” sonraki yıllarda özel sektör ve kamu sektöründe yaygın olarak kullanılmaya başlanmıştır.
Avrupa Birliği, kamu iç mali kontrol alanında COSO’nun standartlarını benimsemiştir. Avrupa Komisyonu’nun yayımladığı “Kamu İç Mali Yönetimi” belgesinde (Public Internal Financial Control) açıkça belirtildiği gibi AB kamu kurumlarında Kamu İç Mali Kontrolünün geliştirilmesinde kullanılan uluslararası standartlar; “Kamu Sektöründe İç Kontrolün Geliştirilmesi için INTOSAI Rehberi” ve “Avrupa’da İç Denetim Hakkında ECIIA Pozisyon Belgesi”dir. Avrupa Sayıştaylar Birliğince INTOSAI rehberinin giriş kısmındaki metodolojinin COSO “İç Kontrol Standartları Çerçevesi”nin gözden geçirilmiş hali olduğu belirtilmektedir. ECIIA, Avrupa Birliği İç Denetçiler Derneği olmakla birlikte bu dernek Amerika’nın İç Denetçiler Derneği (IIA) ile yakından bağlantılıdır. IIA, COSO’yu oluşturan destekleyici kurumlardan biridir.
Avrupa Birliği ile yapılan müzakereler çerçevesinde, mali sistemimizin AB uygulamaları ile uyumunun sağlanması söz konusudur. Mevzuatımız da bu kapsamda COSO’nun iç kontrol standartlarına uygun biçimde oluşturulmuştur.
İç kontrol sistemi; Ülkemizde 5018 sayılı Kamu Mali Yönetimi ve Kontrol Kanununa ek olarak Kanunun ikincil ve üçüncül düzey mevzuatında düzenlenmiş olup ilgili mevzuatı (Strateji Geliştirme Birimlerinin Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönetmelik, İç Kontrol ve Ön Mali Kontrole İlişkin Usul ve Esaslar, Kamu İç Kontrol Standartları Tebliği, Kamu İç Kontrol Standartları Rehberi, Kamu İç Kontrol Standartlarına Uyum Genelgesi ve Kamu İç Kontrol Rehberi) esas alınarak yürütülmektedir.
Kamu İç Kontrol Standartları COSO modeli, INTOSAI Kamu Sektörü İç Kontrol Standartları Rehberi ve Avrupa Birliği İç Kontrol Standartları çerçevesinde Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından belirlenmiştir. (18 Standart, 79 Genel Şart)
SAĞLIK BAKANLIĞINDA İÇ KONTROL SİSTEMİ
5018 sayılı Kamu Mali Yönetim ve Kontrol Kanununun 2006 yılında tümüyle yürürlüğe girmesi ile Bakanlığımızda Strateji Geliştirme Başkanlığı kurulmuş ve 2007 yılında İç Kontrol Dairesi Başkanlığı oluşturulmuştur. İç kontrol sistemine yönelik çıkarılan 5018 sayılı Kanunun ikincil ve üçüncül mevzuatı doğrultusunda, Bakanlığımız ilk eylem planını 2007 yılında hazırlamıştır.
02.11.2011 tarihli Resmî Gazetede yayımlanan 663 sayılı KHK (Sağlık Bakanlığı ve Bağlı Kuruluşlarının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname) ile Bakanlığımız yeniden yapılandırılmış ve Bakanlığa bağlı kurumlar oluşturulmuştur. Bağlı kurumlarda Strateji Geliştirme Daire Başkanlıkları kurulmuş, İç kontrol sistemi çalışmaları bu başkanlıklar bünyesinde yürütülmüştür. Bakanlığımız teşkilat kanunu 694 sayılı KHK ile değişerek bağlı kurumlardaki Strateji Geliştirme Daire Başkanlıkları, Bakanlığımız Strateji Geliştirme Başkanlığı bünyesinde toplanmıştır.
Bakanlığımız iç kontrol çalışmaları mevzuatı gereğince Strateji Geliştirme Başkanlığı tarafından yürütülmekte ve koordine edilmektedir.